«نانوفناوری» همان علم معروف به کوتوله‌‌ای است که با ابعاد کمتر از یک میکرومتر و در مقیاس یک تا ۱۰۰ نانومتر موج چهارم انقلاب صنعتی را به راه انداخت و این روزها در تمام عرصه‌ها وارد شده است.
* تاریخچه علم نانو
نانوفناوری از ابتدای دهه ۱۹۸۰ میلادی در همه حوزه‌های علمی وارد شد و به گونه‌ای توسعه یافت که هر روز شاهد نوآوری‌های جدیدی در رشته‌هایی چون مهندسی مواد، پزشکی، داروسازی و طراحی دارو، دامپزشکی، زیست‌شناسی، فیزیک کاربردی، ابزارهای نیم رسانا، شیمی ابرمولکول، مهندسی مکانیک، مهندسی برق، مهندسی شیمی و مهندسی کشاورزی هستیم.
می‌گویند در حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، دموکریتوس فیلسوف یونانی، برای نخستین بار واژه اتم را که در زبان یونانی به معنی تقسیم نشدنی است، برای توصیف ذرات سازنده مواد به کار برد.
* نانو در ایران
از سال ۸۰ مطالعاتی در مورد اهمیت این فناوری و سیاست‌ها و برنامه‌های کشورهای مختلف در حوزه فناوری نانو شروع شد.
بررسی‌ها نشان می‌داد که این فناوری نقش بسزایی در تحول صنعت خواهد داشت و می‌توان بر پایه این فناوری، اقتصاد دانش بنیان را شکل داد. از این رو ترویجی در سطح تصمیم‌گیران و سیاستگذاران کشور برای اطلاع رسانی این یافته‌ها شکل گرفت. همچنین فعالیت‌های محققان کشور در این فناوری بررسی شد.
این قبیل مطالعات و برنامه‌های ترویجی در سال‌های ۸۱ و ۸۲ ادامه یافت و در نهایت در سال ۸۲، با شناسایی فناورى‌نانو به عنوان یک فناوری دارای اولویت ملى، ستاد ویژه توسعه فناورى نانو به منظور پیگیری توسعه این فناوری در کشور تشکیل شد.
دیدگاه ستاد برای توسعه فناوری نانو، تدوین چارچوب فعالیت بلندمدت کشور در این حوزه بود و در این مسیر، برنامه راهبردى ده‌ساله فناورى نانو در این ستاد تهیه شد و در مرداد ماه سال ۸۴ به تصویب هیئت دولت رسید.
در این سند تصریح شد که جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۴ کشوری باشد توسعه یافته در فناوری نانو با جایگاه مناسب در بین ۱۵ کشور برتر در دنیا. همچنین در چشم انداز ده ساله فناوری نانو، پنج ویژگی برای کشور در سال ۱۳۹۴ به تصویر کشیده شد که منابع انسانی متخصص در فناوری نانو، زیرساخت بومی و پیشرفته در فناوری نانو، تعاملات داخلی و بین المللی موثر و سازنده، مولد ارزش افزوده اقتصادی حاصل از فناوری نانو و توان رقابت در سطح جهان به عنوان ۵ ویژگی کشور در حوزه نانو در سال ۱۳۹۴ برشمرده شد.
* نانوفناوری در منازل
به کارگیری فناوری نانو در تولید محصولات می‌تواند موجب بهبود خواص موجود محصولات و یا توسعه محصولاتی با ویژگی‌های جدید شود.
امروزه نانو در بیشتر مواد و لوازم مورد نیاز بشر کاربرد دارد، به طورمثال می‌توان به «داروی‌های ضدسرطان»، «مکمل‌های دارویی»، «سامانه‌های نیترات و آرسنیک‌زدایی آب»، «سامانه‌های تصفیه پساب صنعتی و آب خاکستری»، «نمک‌زدایی آب شور»، «ماسک و فیلترهای هوا»، «شکم‌بندهای ضد امواج»، «پانسمان‌ها و مواد ضدعفونی‌کننده»، «منسوجات متنوع ضدباکتری»، «لوله‌ها و پروفیل ساختمانی» «مصالح ساختمانی از جمله شیشه کم‌گسیل، بتن فوق سبک، رنگ‌ها، کاشی و سرامیک‌های ضد باکتری و ضد آب و لک»، «پاک‌کننده‌هایاورگانیک خانگی»، «ظروف بسته‌بندی و نگه‌داری» و «قطعات پلیمری خودرو» اشاره کرد.
* یازدهمین نمایشگاه برای نانویی‌ها
ستاد توسعه فناوری نانو هر ساله یک نمایشگاه به صورت بین‌المللی برای عرضه دستاوردهای حوزه نانو برگزار می‌کند.
امسال نیز سالن خلیج فارس نمایشگاه بین‌المللی تهران میزبان یازدهمین نمایشگاه نانو فناوری بود.
از همان روز اول، ذوق عرضه توانمندی ایرانی در چهره محققان مشخص بود، افتتاحیه با حضور متولی اصلی علم و فناوری کشور برگزار شد.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس جمهور و سعید سرکار دبیر ستاد توسعه فناوری نانو در مراسم افتتاحیه حضور داشتند و از تمام غرفه‌ها بازدید کردند.
* تمام لوازم یک منزل در خانه نانویی
یکی از غرفه‌ها خانه نانویی بود که یک غرفه کلبه مانند در ابتدای نمایشگاه تعبیه شده بود و در آن می‌توانید بیشتر لوازم منزل که بر پایه نانو تولید شده‌اند را مشاهده کنید، با دیدن این خانه نانویی بیشتر به اهمیت نانوفناوری و کاربرد آن در زندگی روزمره پی می‌برید.
در خانه نانویی رنگ عایق حرارت، پرده و مبل ضد لک و آب، پوشش ضد رطوبت، یخچال و ماشین لباس‌شویی ضدباکتری، شیشه‌های دوجداره کم گسیل و دستگاه تصفیه هوا در چهار بخش اتاق خواب، آشپزخانه، سرویس بهداشتی و سالن نشیمن به نمایش گذاشته شد.
* دهمین سال تولد باشگاه دانش‌آموزی نانو
باشگاه دانش‌آموزی نانو امسال با رویکردی متفاوت در یازدهمین نمایشگاه بین المللی فناوری نانو شرکت کرد.
برگزاری کارگاه‌های آموزشی ویژه دانش‌آموزان در محل غرفه، برگزاری نمایشگاه نقاشی، داستان‌نویسی و عکاسی با موضوع فناوری نانو، نمایش و معرفی محصولات نانویی تجاریسازی شده به دانش‌آموزان بازدید‌کننده و برگزاری تورهای نمایشگاه‌گردی برای مدارس با همکاری کانون برگزیدگان فناوری نانو از اقدامات باشگاه دانش‌آموزی نانو بود.
در بخشی از غرفه باشگاه دانش‌آموزی نانو کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌شود که در خلال آن از کیت‌های آموزشی و وسیله‌های کاربردی از جمله سطوح آبگریز، عایق صوت و قلم رسانا جهت معرفی کاربردهای فناوری نانو استفاده می‌شود.
در قسمتی دیگر از غرفه باشگاه دانش‌آموزی نانو به منظور تقویت روحیه خودباوری از محصولات نانویی تجاریسازی شده رونمایی شده تا دانش آموزان به این باور برسند که فناوری نانو فقط یک علم نیست و به مرحله کاربرد نیز رسیده است.
برگزاری گسترده‌تر تورهای نمایشگاه‌گردی ویژه مدارس از دیگر تغییرات مثبت غرفه باشگاه دانش‌آموزی نانو نسبت به غرفه سال گذشته است. تورهای نمایشگاه‌گردی در گروه‌های ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفره توسط نفرات فعال کانون برگزیدگان نانو اجرا شده و مبانی فناوری نانو برای دانش‌آموزان تشریح می‌شود.
* ضدعفونی رایگان گوشی‌های تلفن همراه از طریق نانوفناوری
در این نمایشگاه خدماتی نیز به مردم ارائه می‌شد به طور مثال یکی از غرفه‌ها با برپایی ایستگاه رایگان پاک کردن و ضدعفونی موبایل، تبلت و عینک به بازدیدکنندگان خدمات ارائه می‌دهد. نانوشوینده‌های این غرفه دارای خاصیت آنتی‌باکتریال و خاصیت استاتیک است. به طوری که ال‌سی‌دی‌های تلویزیون، تبلت و عینک را ضدعفونی می‌کند و برای جرم‌گیری نیز جرم‌گیرهای نانو در این غرفه عرضه می‌شود.
* از ارائه علم تا ارتباط با صنعت
در نمایشگاه نانو بحث اهمیت تجاریسازی و ارتباط با صنعت نیز نادیده گرفته نشد، در دومین روز از این نمایشگاه، هفت قرارداد صنعتی بین شرکت‌های فناور و صنعت منعقد شد.
در مراسم انعقاد این تفاهم‌نامه‌ها که با حضور سعید سرکار دبیر ستاد توسعه فناوری نانو برگزار شد، تفاهم‌نامه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان منعقد شد.
همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان نیز با یکدیگر تفاهم‌نامه همکاری منعقد کردند.
* نمایش حدود ۳۰۰ دستاورد ایرانی در حوزه نانو
در نمایشگاه بین‌المللی نانو حدود ۳۰۰ دستاورد در حوزه نانوفناوری ارائه شد که این محصولات نشان‌دهنده توانمندی محققان کشورمان در این حوزه بود.
البته معرفی تمام این محصولات در یک یا حتی چند گزارش نمی‌گنجد و به همین منظور چند نمونه از این دستاوردها را معرفی می‌کنیم.
دستمال کاغذی آنتی باکتریال حاوی نانوذرات آویشن
بسیاری از مصرف‌کنندگان محصولات بهداشتی، استفاده از ترکیبات گیاهی را به مواد شیمیایی ترجیح می‌دهند، دلیل این امر زیست‌سازگاری مواد مبتنی بر ترکیبات گیاهی است. دستمال کاغذی آنتی باکتریالی از سوی محققان ایرانی ساخته شده که به دلیل بهره‌مندی از ترکیبات آنتی باکتریال گیاهی، از خواص میکروب‌کُش برخوردار است.
کرم ضدلک حاوی عصاره شیرین‌بیان آماده تجاریسازی است
یکی از محصولات ارائه شده در برنامه تجاریسازی فناوری نانو، کرم نانوذرات لیپیدی جامد حاوی عصاره شیرین‌بیان است. این کرم کارآزمایی بالینی را در بخش پوست دانشگاه علوم پزشکی کرمان پشت سر گذاشته است و آماده تجاریسازی است.
کفپوش‌های بتنی
در این نمایشگاه محصولات کفپوش بتنی با خواص مکانیکی بالا با استفاده از نانوذرات سیلیس ارائه شد.
تولید نیمه صنعتی نانوپودر آبگریز
پودر نانوسیلیکای آبگریز یکی از طرح‌های برنامه تجاریسازی فناوری نانو (نانومچ) است. این محصول می‌تواند موجب بروز رفتار آبگریزی در سطح و ممانعت از خوردگی شود.
تولید نیمه‌صنعتی نانوحسگر تشخیص بیماری زردی در نوزادان
نانوحسگر تشخیص بیماری زردی در نوزادان، ماحصل پروژه پایانی دانشجویی در پژوهشگاه شیمی و مهندسی شیمی است. این طرح در برنامه تجاریسازی فناوری نانو (نانومچ) پذیرفته شده است.
شیرآلات بهداشتی
محققان ایرانی در این نمایشگاه نشان دادند که توانسته‌اند خواص خوردگی شیرآلات بهداشتی را با استفاده از نانوپوشش‌ها بهبود ببخشند.
تولید اسپری که از طریق نانو مانع پشه‌زدگی می‌شود
یکی از محصولاتی که در این نمایشگاه عرضه شده اسپری‌های دفع حشرات است.
محققان ایرانی موفق به تولید اسپری‌هایی شدند که از طریق نانوفناوری مانع نزدیک شدن حشرات و حیوانات موذی به انسان می‌شود.
این اسپری به جای آنکه در فضای محیط مورد استفاده قرار گیرد روی بدن افراد زده می‌شود، به این صورت که باهربار اسپری آن روی بدن انسان، مانع از آن می‌شود که حشراتی چون پشه و مگس به انسان نزدیک شود.
این اسپری بر پایه نانو و به کمک گیاهان دارویی ساخته شده است و هیچ‌گونه عوارض نظیر حساسیت ایجاد نمی‌کند.
ضدبخار نانو
محققان ایرانی موفق شدند محصولی را تولید کنند که از طریق نانوفناوری مانع بخارگرفتگی برای شیشه‌ها می‌شود. این محصول دارای قابلیت ماندگاری بالا تا ۹ بار بخارگرفتگی را دارد و از خاصیت خود تمیزشوندگی و پاک‌کنندگی برخوردار است.
این محصول قابل استفاده در انواع عینک‌ها، کلاه کاسکت، شیشه و آینه، استخرها، شیشه اتومبیل است و هیچ گونه عوارضی برای پوست و دستگاه تنفسی ندارد. این محصول در نمایشگاه نانوفناوری عرضه شد.
ایمپلنت ستون فقرات
ایمپلنت‌های ستون فقرات با پوشش نانوهیدروکسی در نمایشگاه نانوفناوری ارائه شد.
استفاده از عصاره زنجبیل برای درمان سرطان روده
محققان ایرانی در این نمایشگاه نانونیوزوم‌های حاوی عصاره زنجبیل با استفاده از روش تبخیر فاز معکوس را برای درمان سرطان روده ارائه کردند.
عینک آفتابی نانویی
محققان ایرانی عدسی عینک آفتابی با پوشش نانومتری نابازتابنده ارائه کردند که این عدسی‌ها مانع عبور امواج مضر می‌شود.
دستگاه‌های الکتروریسی
دستگاه‌های الکتروریسی و نانوالیاف نیز در این نمایشگاه ارائه شد.
* دانشگاه آزاد و ارائه محصولات ایرانی حوزه نانو
دانشگاه آزاد نیز در طبقه دوم نمایشگاه در غرفه‌ای بزرگ، دستاوردهای محققان این دانشگاه را به نمایش گذاشته بود.
«نانو ذرات آهن» محصول ارائه شده از سوی وحید رهنما از مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت است که از کانه آهنی استخراج می شود. در واقع «نانو ذرات آهن» تولید شده در مجتمع های فولاد و زیرشاخه های آن نظیر صنایع پزشکی، داروسازی و محیط زیست قابل استفاده است.
همچنین دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت با محصولات دیگری نظیر نانو ذرات مغناطیسی اکسید آهن، نانو ذرات مغناطیسی اکسید آهن پوشش دار شده با سیلیکا، نانو کامپوزیت مغناطیسی نانو لوله کربنی مغناطیسی، نانو مزوپور کیت ۶ مغناطیسی و شیشه رسانا ITO در این نمایشگاه حضور یافته است.
«نانو بتن پلیمری» نیز یکی دیگر از محصولات ارائه شده از سوی مرکز تحقیقات نانو واحد تبریز در یازدهمین جشنواره و نمایشگاه فناوری نانو است که از سوی ستاد توسعه فناوری نانو برای تجاری سازی آن درخواست شده است. نانو کامپوزیت آنتی باکتریال با کاربرد در صنایع غذایی، کشاورزی، بهداشتی و پلاستیکی نیز یکی از محصولات ارائه شده در این نمایشگاه است.
محصولات آرایشی نانو لوسیون ضد ریزش مو که به روش سبز و با استفاده از عصاره ۱۴ گیاه بومی منطقه ارسباران تهیه شده نیز در این نمایشگاه ارائه شد.
محصولات آرایشی نانو لوسیون ضد ریزش مو که به روش سبز و با استفاده از عصاره ۱۴ گیاه بومی منطقه ارسباران تهیه شده نیز در این نمایشگاه ارائه شده که تأثیر قابل ملاحظه ای در ریزش مو دارد و تقاضا برای تجاری سازی آن بسیار زیاد است.
دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی نیز یکی از واحدهای دانشگاهی فعال در این عرصه بوده که با ارائه ۱۷ محصول در غرفه دانشگاه آزاد اسلامی حضوری پررنگ دارد.
پودرهای سنتز شده نانو، گیاهان دارویی با خواص ضدسرطانی و ضدمیکروبی و سنسورهایی با حساسیت بالا در مورد نشت گاز، کرم های ترک پا آنتی باکتریال با استفاده از نانو اکسید روی، دستگاه لیزر ابلیشن در فاز گازی، دستگاه رکتور APD، دستگاه الکتروریسی با قابلیت سنتر نانو الیاف، کربن نانو تیوپ چندلایه کربوکسی دار به ابعاد مختلف و ساخت دارو در درمان سرطان برپایه فناوری نانو از واحد شهر قدس، نانو لایه های TIN، شیشه های ضدآب، نانو الیاف اکسید نیکول، نانو الیاف بیواکسید تیتانیوم و نانو لایه های نیترید زیرکونیوم از مرکز تحقیقات فمتو واحد شیراز ، اسپری ابر آب گریز از واحد تهران جنوب، ماده درزگیر آسفالت راسا از واحد قوچان از دیگر محصولات ارائه شده دانشگاه آزاد اسلامی در یازدهمین جشنواره و نمایشگاه فناوری نانو بود.
به گزارش فارس، محققان ایرانی در این نمایشگاه تنها قطره‌ای از دریای توانمندی ایرانی را به نمایش عموم گذاشتند و نشان دادند که در صورت حمایت توان ساخت محصولات مورد نیاز مردم کشورمان را دارند.
