از پیامدهای صنعتی شدن و شهرنشینی شتابان می توان به پدیده حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیر رسمی اشاره کرد.
حاشیه نشینی شهری که شاید همزاد شهر و شهرنشینی باشد، در شرایط امروزی ابعاد بزرگ تری یافته و یکی از مسائل مهم کشورها به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته محسوب می شود.
یکی از مسائل مهمی که حاشیه نشینی برای شهرها به وجود آورده است، تهدید امنیت انسان ها می باشد. در محلات حاشیه نشین، نرخ جرائم و بزهکاری به علت تراکم بالای فقر، باروری بالا، بی سوادی، تضعیف پبیوندهای اجتماعی، بالا ارزیابی می شود و باعث تهدید خانواده ها در درون این مناطق و تسری آن برای ساکنین شهرها می شود.
حاشیه نشینی به عنوان یک معضل اجتماعی، بازتاب فضای بیمارگونه اقتصاد، مدیریت شهری ضعیف، ناکارآمدی برنامه ریزی و… است. در واقع می توان گفت محلات حاشیه نشین با جرم و آسیب های اجتماعی و کاهش احساس امنیت انسان ها تاثیر مستقیم داشته و به دلیل شرایط محیطی و وجود عناصر نامساعد و ناهمگونی اجتماعی و فرهنگی و فقر از جرم خیزترین مناطق محسوب می گردند که مستلزم نگاه ویژه پلیس برای پایش این مناطق می باشد.
*مفهوم حاشیه نشینی
حاشیه نشینی پدیده ای است که با اسکان غیر رسمی و بدون مجوز گروه بزرگی از مردم در مکانی در کناره شهرها ایجاد می شود.
مناطق حاشیه نشین مناطق فقیرنشین اطراف شهر است که ساکنان آن به علت فقر فرهنگی و اقتصادی مظلوم واقع شده و نتوانسته اند جذب نظام اقتصادی- اجتماعی شهر شده و از امکانات و خدمات شهری استفاده کنند.
حاشیه نشینی در شهرهای ایران به صورت شهرک نشینی در حومه شهرها و همچنین آلونک نشینی دیده می شود. شهرک های حاشیه نشین در اصل (( روستای شهر)) یا (( شهرک های روستاگونه درون شهری)) هستند.
برخی بر این عقیده اند که حاشیه نشینی معضلی خود ساخته است که انسان با بی برنامگی، بی عدالتی و عدم توجه به کرامت انسانی آنرا ایجاد نموده است. در مردادماه سالجاری وزارت راه و شهرسازی جمعیت حاشیه نشینان را حدود ۱۹ میلیون نفر اعلام کرده یعنی از هر چهار نفر ایرانی، یک نفر در سکونت گاه غیر رسمی سکونت دارند و حاشیه نشین هستند. در استان مازندران نیز چهار شهرستان و مجموعا ۹ منطقه شامل ساری(۳ منطقه)، قائم شهر(۲ منطقه)، بابل(۲ منطقه) و آمل(۲ منطقه) جزو مناطق حاشیه نشین محسوب می شوند.
*علل حاشیه نشینی
۱- سطح پائین درآمد خانواده ها( فقر).
۲- بالا بودن بهای زمین و هزینه ساخت و ساز در شهرها.
۳٫دافعه مبدا موجب گریز ساکنان آن از زادگاه خویش و سرازیر شدن آنها به سوی شهرها شده( پدیده مهاجرت) که با توجه به گرانی زندگی شهری گرایش به زندگی در مناطق حاشیه نشین ایجاد می شود.
۴- عملکرد و خط مشی دستگاه های مسئول دولتی در شکل گیری مناطق حاشیه نشین.
۵- گسترش شکاف طبقاتی به ویزه فقر و بیکاری.
۶- ضعف نظام های اقتصادی و مدیریت شهری برای کنترل و هدایت.
*ویژگی عمومی قابل مشاهده در مناطق حاشیه نشین
– مشاهده سیمای نامطلوب زندگی.
– پائین بودن سطح بهداشت فردی و عمومی.
– فقدان شغل رسمی و درآمد کافی( بیکاری).
– وجود خرده فرهنگ های متعارض با فرهنگ غالب جامعه.
– تسلط فقر فرهنگی و انعکاس در رفتار مردم.
– گوشه گیری مردم از جریانات شهری.
– وجود بافت چند قومیتی.
– مناسب بودن زمینه بروز انواع کجروی ها و جرائم از جمله سرقت، نزاع و درگیری، اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی، فساد و فحشا، ولگردی و…
– بالا بودن میزان موالیدو فرزندآوری.
* راهکارهای جلوگیری از کاهش جرم در مناطق حاشیه نشین
# ارتقای کیفیت زندگی و سطح معیشت ساکنین با اعطای برخی امکانات و تسهیلات.
# ایجاد فضاهای تفریحی، آموزشی، فرهنگی و ورزشی در این مناطق.
# توجه و نظارت مداوم متولیان بهداشت و محیط زیست در این مناطق در جهت جلوگیری از شیوع انواع بیماری ها و حفظ محیط زیست.
# شناسایی افراد بزهکار، اراذل و اوباش، مجرمین سابقه دار و تشکیل شناسنامه امنیتی و رصد تحرکات آنها.
# بالا بردن ضریب امنیتی در این مناطق با ایجاد مراکز انتظامی.
# اجرای گشت های منظم تلفیقی ناجا و بسیج در مناطق حاشیه نشین در جهت ایجاد امنیت.
در مجموع برای حل ریشه ای بحران حاشیه نشینی می بایست سطح آموزش و پرورش را بالا برد، سطح باروری را کاهش داد، قطب های صنعتی از هسته شهر به حاشیه شهر منتقل تا زمینه اشتغال، درآمد و آسایش حاشیه نشینان فراهم گردد.
تهیه کننده: سرهنگ احمدرضا فغانی رئیس پلیس امنیت عمومی استان مازندران
