امروزه افرادی را در جامعه می‌بینیم که شاید در نگاه ما و در محاوره‌هایمان از آنها به عنوان «زباله‎دزد» یاد می‌کنیم اما با کمی دقت و بررسی در رفتارشان به این درک می‌رسیم که بهتر است از آنها به عنوان «زباله‌گرد» یاد شود چرا که آن‌ها نه تنها زباله دزد نیستند بلکه از «زباله؛ نان» می‎سازند.

در این گزارش سعی کرده‌ایم نوع کار و زندگی چند تن از این افراد را بررسی کنیم که در ذیل به آن می‌پردازیم.

حدود ۶۰ ساله به نظر می‌رسد؛ کلاه پشمی‌اش را تا روی پیشانی پایین کشیده و لباس کهنه و پاره‌‌ای هم به تن کرده که به نظر می‌رسد ماه‌ها رنگ آب به خود ندیده است.

دستکش هم پوشیده، اما فقط کف دستش را پوشانده و انگشت‌هایش کاملاً بیرون هستند. تا کمر درون مخزن زباله خم شده و با آرامش جست‌وجو می‌کند، چند دقیقه بعد، گونی بزرگی که روی زمین گذاشته بود، به دوش گرفته و راهی آن طرف خیابان می‌شود؛ جایی که مخزن زباله دیگری وجود دارد.

آن طرف خیابان، پسر جوانی که کنار مخزن زباله ایستاده، جعبه‌های پلاستیکی میوه را کنار مخزن گذاشته و به کمک پیرمرد می‌آید.

از علت کارشان که می‌پرسم پیرمرد با صدای گرفته می‌گوید: «بدبختی!» و سکوت می‌کند.

«حبیب» نگاهی به پدر انداخته و خطاب به من با لحن تندی می‌گوید: شما کار بهتری سراغ دارید؟

پیرمرد گونی زباله را روی زمین گذاشته و می‌گوید: کار دیگری نیست که انجام بدهیم، از این راه نان در می‌آوریم.

پدر و پسر تمایل چندانی برای ادامه صحبت ندارند و چند دقیقه بعد گونی به دست دور می‌شوند.

جامعه این افراد را به عنوان «زباله دزد» می‌شناسد؛ زیرا زباله‌های قابل بازیافت و مفید قبل از جمع‌آوری، توسط این افراد برداشته شده و به فروش می‌رسند.

اما واقعیت این است که اکثر به اصطلاح «زباله‌دزدها» از این طریق امرار معاش می‌کنند.

در گوشه‌ای دیگر از شهر مردی با موتور سه‌چرخه باری که سقف آن را با کارتن پلاست پوشانده، کنار سطل زباله توقف کرده و پیاده می‌شود.

میانسال به نظر می‌رسد، چوب نسبتاً بلندی به دست گرفته و داخل سطل زباله مشغول جست‌وجو می‌شود.

چند بطری آب معدنی، یک بطری خالی شیر و چند قوطی نوشابه نتیجه چند دقیقه جست‌وجوی مرد میانسال در این سطل زباله است.

سوار موتورش شده و قصد حرکت دارد که صدایش می‌کنم، با چهره متعجب منتظر ایستاده تا کارم را بگویم.

توضیح می‌دهم که خبرنگار هستم و از کارش می‌پرسم؛ می‌گوید: والا… خانم! اگر بشود اسمش را «کار» گذاشت!

دستی به صورتش کشیده و از موتور سه‌چرخه پیاده می‌شود؛ دست‌ها را در جیب کاپشن مشکی که از کنار جیب راست تا درز زیپش پاره شده، فرو برده و می‌گوید: هفت، هشت سالی می‌شود که از این راه نان در می‌آورم.

و ادامه می‌دهد: درآمد زیادی ندارم اما با همین کار اجاره خانه و خرج خانواده‌ام را تأمین می‌کنم.

از اینکه شرایط اقتصادی جامعه باعث شده به این کار رو بیاورد می‌گوید و ادامه می‌دهد: قطعاً اگر موقعیت مناسبی وجود داشت من هم دوست داشتم مثل دیگران یک کار عادی داشته باشم تا فرزندم مجبور نشود از خجالت پیش هم‌کلاسی‌هایش، شغلم را پنهان کند.

جمع‌آوری پسماند‌های زباله‌ها علاوه بر کارمندان شهرداری توسط دو گروه از افراد انجام می‌شود؛ گروه اول کسانی هستند که پیمانکار‌های شهرداری در پروسه بازیافت زباله همکاری می‌کنند و گروه دیگر گروهی هستند که به «دزد زباله» معروف شده‌اند.

اما مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان اعتقاد دارد «دزد» کلمه مناسبی برای این افراد نیست!

بابک مهدی‌آزاد می‌گوید: شما به عنوان یک شهروند کالایی را نیاز ندارید و آن را دور می‌اندازید؛ حالا یک نفر که نیازمند است آن کالا را برمی‌دارد. بنابراین نمی‌توان از لفظ «دزدی» برای این اقدام استفاده کرد.

وی با بیان اینکه مشکلات اقتصادی باعث شده عده‌ای به «زباله گردی» رو بیاورند، اظهار می‌کند: زباله‌گردها دو گروه هستند، گروه اول تمیز کار می‌کنند؛ اما گروه دوم برای جمع‌آوری مواد مورد نظر، زباله‌ها را پراکنده کرده و محیط را هم آلوده می‌کنند.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان این افراد را برهم زننده بهداشت عمومی شهر دانسته و تأکید می‌کند: با این افراد از طریق قانون برخورد می‌شود.

مهدی‌آزاد با بیان اینکه اگر کاری تهدید علیه محیط زیست باشد؛ غیر قانونی محسوب می‌شود، خاطرنشان می‌کند: برخورد قضایی در انتظار افرادی است که از این طریق شهر را آلوده کرده و بهداشت محیط را به خطر می‌اندازند.

وی می‌گوید: سازمان مدیریت پسماند «زباله گردها» را از طریق چند پیمانکار ساماندهی کرده است.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان ادامه می‌دهد: این افراد زیرمجموعه پیمانکار مربوطه به جمع‌آوری مواد قابل بازیافت مشغول هستند و عملکرد آنها نظارت می‌شود.

مهدی‌آزاد در خصوص زباله‌گردهای غیرقانونی هم می‌گوید: در برخورد اول با این افراد، جلسه توجیهی برگزار شده و به سمت جمع‌آوری مواد قابل بازیافت از نظر قانونی و بهداشتی هدایت می‌شوند؛ اما برخوردهای بعدی معرفی به مراجع قضایی را در پی خواهد داشت.

وی مشکلات اقتصادی را علت اصلی زباله‌گردی غیرقانونی عنوان کرده و اظهار می‌کند: بهداشت عمومی و محیط زیست هم در گرو شرایط اقتصادی است.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان تصریح می‌کند: باید بپذیریم اقتصاد و بهداشت دو برادر هم‌راستا هستند و هرچه شرایط اقتصادی مردم بهتر شود، به تبع آن وضعیت بهداشت هم بهبود خواهد یافت.

بازیافت غیر قانونی زباله‌ها علاوه بر ضربه‌زدن به اقتصاد کشور، منجر به انتشار آلودگی در سطح شهر می‌شود.

از این رو عملکرد سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان در راستای ساماندهی زباله‌گردها، اقدام موثری به نظر می‌رسد؛ البته به شرط آنکه پیمانکاران در مواجهه با این افراد حق و حقوق مناسبی برای آنان در نظر بگیرند.

******************

گزارش از: زهرا اکبرنیا