سمانه قلی پور/ شعر آیینی با وجود اینکه نامی تازه در ادبیات دارد، اما سابقه هزارساله ای را با خود به دوش می کشد، آن هم در مازندران که سردمداری تشیع است، شعر آیینی دوام و قوامی خاص پیدا کرده و در چارچوب شعر مدرن توانایی نابی یافته است، شاعرانی که سینه خود را کشتزار محبت و معرفت اهل بیت کرده اند و با دل و جان می سرایند.

احمد شاکری، از همین نسل مدرن شعر آیینی است که در شعر شاگردی تمام کرده و به بلوغ شعری خوبی دست یافته است و فرشته خاک نشین از آثار این شاعر جوان است، در گفتگو با وی به سراغ تحولات این نوع ادبی رفته و رویکردهای آن را در شعر استان تشریح کرده ایم.

وی با بیان شروع  شاعری اش از سال ۷۷گفت: در کنار حسن لطفی شعر را شروع کردم، هر چند قبل از آن نیز گاهگاهی شعر می گفتم و با توجه به اینکه حضور پررنگی در هیات های مذهبی داشتم تبعا شعرهایم رنگ و بوی آیینی به خود گرفته است.

شاکری مهم ترین دلیل انتخاب شعر آیینی را علاقه دانست و بیان کرد: شروع شعر یا هنر هرکسی دلیل بر ادامه دادن در آن مسیر نیست؛ چراکه انسان به مرور زمان دارای تکامل های ذهنی یا عقلی می شود، سالی که شروع به شعر گفتن کردم تصمیمی برای ادامه آن نداشتم، اما به مرور علاقه بیشتری پیدا کردم و امروز شعرهایم فقط آیینی است.

وی با بیان ادبیات غنی و بزرگان این عرصه در ادبیات پارسی عنوان کرد: شعر ایران زمین بسیار غنی است و اسطوره های بزرگی چون حافظ، مولوی، فردوسی، سعدی .. دارد که در مسیر شعر دنیا، بزرگی و آقایی میکنند و این بزرگی کردن برازنده آنهاست.

این شاعر جوان ادامه داد: اما درعرصه ادبیات آیینی دستمان خالیست و این خالی بودن کاملا مشهود است علیرغم اینکه از شُعرایی مانند  کسائی مرزی که آن را می توان بعنوان نخستین آیینی سرا در ادبیات فارسی نام برد، اما این خلا همیشه بوده و این کمبود همیشه در ادبیات پارسی برایمان وجود داشته و این تا زمان محتشم ادامه پیدا کرده است، اگر دیوان محتشم را ورق بزنید شاید شعرهای آیینی را ببینید یا حداکثر شعری که وجود دارد ترکییب بند معروف محتشم است که برای واقعه کربلا سروده شد، علیرغم اینکه مقبل یا عمان سامانی در عرصه آیینی اشعار گرانبهایی دارند که تا به امروز شعر آیینی به خودش چنین دست اشعاری را ندیده، اما علیرغم اینها این  خلا در بین دریای وسیع ادبیات پارسی گم بوده است.

وی اظهار کرد: شعر آیینی در حال حاضر، جوان است و برای پیدا کردن مسیر و نقطه اوج و قوتش در ادبیات پارسی در عرصه بالندگی در تلاش و تکاپو است. امروزه شعر آیینی جایگاه بهتری دارد. شاعران بسیاری،  در این عرصه کار می کنند. خوشبختانه شاعران خوبی هم وجود دارند و اشعار خوبی را از آنها  میشنویم  و بقول امیری اسفندقه ” شعر آیینی در عصر امروز سرشارترین و پربارترین لحظاتش را سپری میکند”  و این جای بسی خوشحالی است.  این جمله ای است که استاد امیری در مقدمه کتاب این حقیر نوشتند.

این شاعر آیینی سرا بیان کرد: شعر آیینی همیشه وجود داشته از کسایی مرزی شروع شده، ادامه یافته و بسیاری از شعرا در این عرصه گام برداشتند، در مدح و رثای اهل بیت سرودند، اشعار بسیار نفیس و گرانبهایی موجود است، اما آنچه که معروف و مطرح باشد در زمان شعرهای محتشم است که  برای مردم خیلی آشناست. نمونه دیگرشعر مقبل کاشانی که متاسفانه از آن فقط ۵ بیت باقی ماند و مابقی  اشعاری است در مدح و رثای اهل بیت توسط ایشان سروده شده اصلا موجود نیست، عمان سامانی هم که انصافا دیوان بسیار گرانبهایی دارد، اشعارش پر مغز، گرانبها و پرمحتوا ست، اما متاسفانه گمنام مانده و در ادبیات شناخته نشده است.

وی از وضعیت امروز اشعار آیینی را خوب و رضایت بخش دانست و عنوان کرد: هر چقدر که تاریخ  ادبیات پارسی را ورق می زنیم ، از شروع تا به امروز، از رودکی که پدر شعر پارسی است تا عصر حاضر، جنبش و یک شور بسیار خوبی در شعر آیینی ایجاد شده که خیلی نوید بخش است.

شاکری افزود: هر هنری یک امتیازاست،  ولی شعر آیینی یک امتیاز ویژه دارد و آن هم بخاطر نوکری کردن در این خاندان و در رثای اهل بیت سرودن است، بخاطر این امتیازش نسبت به اشعار دیگر  ویژه تر است.

وی در خصوص شعر آیینی گفت: شعر آیینی صرفا آن نیست که فقط در رثای اهل بیت سروده شود، بلکه پند و اندرز های اجتماعی هم می تواند در دسته شعر آیینی قرار بگیرد، به گفته استاد امیری اسفندقه،  شعر عاشقانه هم می تواند  دردسته ادبیات آیینی  قرار بگیرد، چرا که عشق جدای از دین و آیین ما نیست .

این شاعر آیینی افزود: مطمئنا همیشه درگیری ابتذال شعری از مسائل دامنگیر شعر بوده. وقتی کسی  که در  عرصه ادبیات آیینی قدم می گذارد  با توجه به اینکه بخواهد  از زبان یک معصوم یا از زبان کسی که نزدیک به عصمت است وصف حال بگوید ، دقت نظرش بر این مساله را باید هزار برابر بکند. در عین حال خیلی مهم است که شاعر  کلامی که قرار هست از زبان مثلا یکی از ذوات مقدسه یا یک معصوم باشد و گفته بشود را چگونه بگوید  و این قضیه را به درستی پیش ببرد.

وی با بیان وجود ابتذال در شعر آیینی خاطرنشان کرد: کلمات سخیف و سبک، مضامین نادرست، حرف هایی که منتسب به اهل بیت می شود و شاید زبانحال باشد و این ها از درگیریهایی است که  امروز شعر آیینی دچارآن است.

شاکری ادامه داد: غلوهایی که شاید زمانی نحوه درستش شطحیات شعری است و کفرگویی هایی که در شعر یافت میشود، ابتذال هایی  است که در شعر امروز دیده می شود، استفاده از مضامین و تصاویری که اصلا در شان اهل بیت نیست و از جمله نکات بسیار زیادی است که شعر آیینی را درگیر خودش کرده و این خوب نیست و چون عرصه ادبیات آیینی است، مساله ابتذال  نمود خود را در این زمینه بسیار پررنگتر و خطرناکتر میکند.

وی از خاطره اش  در هنگام سرودن اشعار آیینی بیان کرد: اغلب انتهای شعرم یک حس بسیار خوبی دارم، لحظه ای که شعرم تمام میشود  و قلم را بر زمین میگذارم ، حاضر نیستم با هیچ چیزی در زندگیم  عوض کنم. لحظه و حس بسیار خوبی برای من است، بارها و بارها این حس و حال خوب  را تجربه کردم. هرچه در  این عرصه قلم میزنم این تجربه برای من بهتر و حس خوبش بیشتر و بیشتر میشود و لذتش برایم بسیار عزیز و گرانقدر است .

این شاعر آملی به شعر محتشم اشاره کرد و افزود: همیشه شعر محتشم را دوست داشتم و با آن ارتباط خاصی برقرار میکردم، برایم  خاطره انگیز بوده و  انگار یک نظر خاصی به این شعر شده است، شاید باورش سخت باشد، ولی بارها و بارها شعر محتشم را خواندم و هربار یک نکته و مطلب جدیدی از آن یاد گرفتم خیلی تاثیر برانگیز است.

وی در پایان شعری از احمدشاکری  در وصف حضرت علی اکبر(ع)

زخمی به دلم خورده مداوا شدنی نیست .

جمع غم تو با دل لیلا شدنی نیست

من تکیه ب کوه قد تو داشتم اما

بابا چه شده کوه که دریا شدنی نیست.

این عقده اغوش گرفتن به دلم ماند

دریا وسط سینه من جا شدنی نیست

میخواستم عمه تنت اینطور نبیند

باید چه کنم خواستم اما شدنی نیست

بدجور بهم ریخته این نیزه وگرنه

از پهلو و از سینه کسی تا شدنی نیست

برخیز که زینب وسط دشت نماند

برخیز که این قصه تماشا شدنی نیست

من آمدم اینجا ک کنار تو بمیرم

بعد از تو برای پدرت پاشدنی نیست

دشمن به چه خندید به تو یا قد عمه

یا اشک پدر این همه معنا شدنی نیست

باید که تو را جمع کنم  آه بمیرم

این بی کمک حضرت سقا شدنی نیست